دیسپچ در بازرگانی و حمل و نقل بینالمللی به معنای ارسال زودهنگام کالا نسبت به تاریخ تعیینشده در قرارداد حمل است. به عبارت سادهتر، زمانی که محمولهای زودتر از موعد مقرر به مقصد برسد، دیسپچ رخ داده است و یکی از طرفین قرارداد موظف است که پاداش این کار را به دیگری بدهد.
برای آنکه با این اصطلاح آشنا شوید و کاربرد و اهمیت آن را در حمل و ترخیص بارهای بین المللی بدانید، با لجستیک ایرانیان دبی همراه باشید.
دیسپچ یعنی چی؟
دیسپچ (Dispatch) در بازرگانی اصطلاحی است که به معنای ارسال سریع و به موقع کالا است. زمانی که کالایی زودتر از موعد مقرر در قرارداد به مقصد برسد، به آن دیسپچ میگویند. این اصطلاح معمولاً در ارتباط با حملونقل دریایی استفاده میشود، اما میتواند در سایر روشهای حملونقل نیز کاربرد داشته باشد.
فرض کنید یک شرکت ایرانی قصد دارد محموله بزرگ میوه خشک را به کشور روسیه صادر کند. بر اساس قرارداد فروش، کالا باید در بندر سنت پترزبورگ تخلیه شود و مدت زمان مجاز برای تخلیه (laytime) دو هفته تعیین شده است.
اما کشتی حامل محموله به دلیل شرایط آب و هوایی مساعد و همچنین آمادگی قبلی بندر برای تخلیه، دو روز زودتر از موعد مقرر در بندر پهلو میگیرد و عملیات تخلیه نیز با سرعت بیشتری انجام میشود و در عرض 12 روز به پایان میرسد.
در این سناریو، به دلیل اینکه عملیات تخلیه زودتر از زمان تعیین شده در قرارداد انجام شده است، دیسپچ رخ داده است. بر اساس شرایط قرارداد و نوع اینکوترمز ، فروشنده (شرکت ایرانی) ممکن است از خریدار (شرکت روسی) پاداش دیسپچ دریافت کند. این پاداش به عنوان تشویقی برای انجام سریعتر عملیات تخلیه و کاهش هزینههای انبارداری برای خریدار در نظر گرفته میشود.
اهمیت دیسپچ در بازرگانی
تحویل به موقع کالا یکی از مهمترین عوامل در افزایش رضایت مشتری است. مشتریانی که کالاهای خود را به موقع و حتی زودتر دریافت میکنند، احتمال بیشتری دارد که در آینده نیز با شما همکاری کنند و شما را به دیگران معرفی نمایند.
درواقع دیسپچ در بازرگانی تصویر مثبتی از شرکت شما در ذهن مشتریان ایجاد میکند و به تقویت برند شما کمک میکند. همچنین هزینههای نگهداری کالا در انبار و هزینههای مالی ناشی از تأخیر در تحویل کالا را کاهش میدهد.
میتوان گفت دیسپچ نشاندهنده مدیریت مؤثر زنجیره تأمین و افزایش راندمان در فرآیند حملونقل است که درنهایت جریان نقدینگی و تسریع در دریافت وجه کالا را بهبود میبخشد.
مقایسه دیسپچ و دموراژ
دیسپچ و دموراژ دو اصطلاح مهم در حوزه حمل و نقل هستند که به ترتیب به معنای ارسال زودهنگام و تأخیر در تحویل کالا هستند. این دو اصطلاح اگرچه متضاد یکدیگرند، اما هر دو بر هزینههای حمل و نقل و رضایت مشتری تأثیرگذارند.
دیسپچ و دموراژ دو سوی یک سکه هستند. دیسپچ به معنای بهینهسازی فرآیند حمل و نقل و افزایش رضایت مشتری است، در حالی که دموراژ نشاندهنده اختلال در فرآیند و افزایش هزینههاست. برای کسبوکارها، هدف اصلی باید دستیابی به Dispatch باشد و از وقوع دموراژ جلوگیری شود. این امر با برنامهریزی دقیق، مدیریت مؤثر زنجیره تأمین و انتخاب شرکای تجاری قابل اعتماد امکانپذیر است.
رابطه اینکوترمز و دیسپچ
اینکوترمز مجموعهای از قوانین و اصطلاحات استاندارد بینالمللی است که برای تعریف دقیق حقوق و مسئولیتهای طرفین در یک قرارداد خرید و فروش کالا استفاده میشود. این قوانین به ویژه در حوزه حمل و نقل بینالمللی و به طور مشخص در مفهوم دیسپچ نقش بسیار مهمی ایفا میکنند.
اینکوترمز به طور مستقیم بر نحوه محاسبه دیسپچ و طرفی که باید پاداش آن را پرداخت کند تأثیر میگذارد. هر یک از اصطلاحات اینکوترمز شرایط خاص خود را در مورد زمان تحویل، هزینهها و مسئولیتها تعریف میکند. برای مثال:
در اینکوترمز FOB فروشنده موظف است کالا را روی کشتی در بندر بارگیری کند و هزینههای حمل تا بندر مقصد بر عهده خریدار است. دیسپچ در FOB زمانی رخ میدهد که کشتیران کالا را زودتر از زمان تعیینشده در قرارداد تخلیه کند و معمولاً خریدار موظف به پرداخت پاداش dispatch به کشتیران است.
یا مثلا در اینکوترمز CFR فروشنده هزینه حمل کالا تا بندر مقصد را پرداخت میکند، اما ریسکهای حمل بر عهده خریدار است. دیسپچ در CFR زمانی رخ میدهد که خریدار کالا را زودتر از زمان تعیینشده در بندر مقصد تحویل بگیرد.
دیسپچ در حمل و نقل بین المللی
دیسپچ (Dispatch) یا ارسال زودهنگام محموله، در تمام بخشهای صنعت حمل و نقل بین المللی، از دریایی گرفته تا زمینی و هوایی، نقش مهمی در افزایش بهرهوری و کاهش هزینهها ایفا میکند. در ادامه این مفهوم را در هر یک از روشهای حمل و نقل توضیح میدهیم:
حمل و نقل دریایی: در صنعت دریایی، دیسپچ به معنای تخلیه یا بارگیری زودتر از موعد مقرر کشتی است. با کاهش زمان توقف کشتی در بندر، هزینههای عملیاتی مانند هزینههای بندری، سوخت و دستمزد کاهش مییابد. همچنین، افزایش تعداد چرخههای حملونقل در یک بازه زمانی مشخص، بهرهوری را به طور قابل توجهی افزایش میدهد.
حمل و نقل زمینی: در حملونقل جادهای، دیسپچ به معنای بارگیری یا تخلیه زودهنگام کامیونها و سایر وسایل نقلیه است. با کاهش زمان توقف در پایانهها و مراکز بارگیری، ناوگان حملونقل میتواند مسافت بیشتری را طی کند و تعداد بیشتری محموله را جابهجا کند. این امر به نوبه خود منجر به کاهش هزینههای عملیاتی و افزایش بهرهوری میشود.
حمل و نقل هوایی: در صنعت هوایی، دیسپچ به معنای انجام سریعتر عملیات بارگیری و تخلیه هواپیما است. با کاهش زمان زمینگیری هواپیما، تعداد پروازهای بیشتری میتوانند در یک بازه زمانی مشخص انجام شود. این امر به افزایش درآمد خطوط هوایی و بهبود خدماترسانی به مسافران کمک میکند.
فناوریهای نوین در دیسپچ
همانطور که گفته شد، دیسپچ فرایندی است که به مدیریت و بهینهسازی عملیات حمل و نقل کمک میکند. با استفاده از فناوریهای نوین و سیستمهای هوشمند، دیسپچ امکان برنامهریزی، نظارت و کنترل دقیق بر تمامی مراحل حمل و نقل را فراهم میآورد. برخی از این فناوریها عبارتند از:
سیستمهای مدیریت دیسپچ (DMS):
این سیستمها با استفاده از هوش مصنوعی، اینترنت اشیا (IoT) و دادههای بزرگ به شرکتها امکان میدهند تا عملیات حمل و نقل خود را به صورت هوشمندانه مدیریت کنند.
سیستمهای ردیابی (GPS):
این سیستمها به شرکتها اجازه میدهند تا موقعیت دقیق وسایل نقلیه خود را در هر لحظه رصد کنند و از وضعیت ترافیک و مسیرها مطلع شوند.
هوش مصنوعی و الگوریتمهای بهینهسازی:
هوش مصنوعی به شرکتها کمک میکند تا با تحلیل دادههای بزرگ، بهترین مسیرها را برای حمل و نقل انتخاب کرده و از منابع بهینه استفاده کنند.
سیستمهای هشدار خودکار:
این سیستمها شرایطی را برای شرکتها فراهم میکنند که در صورت بروز هرگونه مشکل، مانند خرابی وسیله نقلیه یا تغییر در شرایط آب و هوایی، به سرعت مطلع شوند.
اپلیکیشنهای موبایلی:
اپلیکیشنهای موبایلی به رانندگان و کارکنان اجازه میدهند تا به صورت بلادرنگ به اطلاعات مورد نیاز خود دسترسی داشته باشند و دستورالعملهای جدید را دریافت کنند.
نتیجه گیری
باتوجه به توضیحات ارائه شده، زمانی شرایط دیسپچ در بازرگانی رخ میدهد که حتما یک شرکت حمل و نقل بین المللی معتبر مسئولیت حمل و ترخیص بار را برعهده داشته باشد. البته گاهی اوقات شرایط طبیعی همچون آبوهوای نامناسب میتواند زمانبندی حمل و بارگیری را به تاخیر بیندازد.گاهی نیز پیچیدگی رویههای گمرکی و مدت زمان ترخیص کالا، بر زمان تحویل کالا تأثیرگذار است.
به همین خاطر باید پیش از ارسال کالا همه چیز بررسی شود تا درصورت هر مشکلی وضعیت حمل بار به اصطلاح دموراژ نشود و هزینههای اضافی بر دوش طرفین قرارداد نیفتد.
گفتنیست، شرکت لجستیک ایرانیان دبی در حوزه حمل و نقل بین المللی (هوایی، دریایی، زمینی) فعالیت میکند و میتواند بسیاری از کالاهای وارداتی و صادراتی را حمل و ترخیص کند. برای کسب اطلاعات بیشتر در این باره با کارشناسان ما در ارتباط باشید.
سوالات متداول
مبلغ دیسپچ چگونه تعیین میشود؟
مقدار پاداش دیسپچ بر اساس توافقات قبلی طرفین و شرایط قرارداد تعیین میشود. معمولاً در قراردادهای حمل و نقل، نرخ دیسپچ به صورت درصدی از نرخ اجاره کشتی یا به ازای هر روز تخلیه زودهنگام مشخص میشود.
پاداش دیسپچ را چه کسی پرداخت میکند؟
براساس شرایط قرارداد طرفین و اینکوترمز استفاده شده، مشخص میشود که چه کسی دیسپچ را پرداخت کند و نحوه محاسبه و پرداخت آن چگونه باشد.