لجستیک چیست؟
یکی از مهمترین اصطلاحاتی که امروزه در بخش های مختلف بازار شنیده می شود لجستیک است. لجستیک در واقع بخشی از زنجیره تامین است. زنجیره تامین شامل تمام فعالیت هایی است که یک سازمان برای ارائه خدمات یا کالا به مشتریان نیاز دارد. مدیریت فرآیند جمع آوری کالا، نگهداری و انبارداری کالا و انتقال آنها از مبدا به مقصد را لجستیک می گویند. دانستن تدارکات بازار به افراد اجازه می دهد تا کسب و کار خود را بهبود بخشند.
انواع مختلف لجستیک
انواع مختلفی از فرآیندهای لجستیکی وجود دارد. لجستیک جنبه های مختلفی از خدمات را ارائه می دهد و بخش عمده ای از زنجیره تامین محسوب می شود. در زیر به انواع لجستیک اشاره شده است:
لجستیک تولید
تمرکز این نوع لجستیک بر تامین مواد مورد نیاز کارخانه برای تولید به صورت بهینه است. در این نوع لجستیک باید بهترین برنامه را برای تحویل به موقع مواد اولیه مرغوب و مناسب برای دستگاه های مختلف برنامه ریزی کرد تا گروهی از دستگاه های تولید کننده یک محصول بتوانند بهترین محصول را در بهینه ترین زمان ممکن ارائه دهند. نتیجه لجستیک تولید بهترین محصول در بهترین زمان و در بیشترین مقدار ممکن مطابق با استانداردهای کارخانه است.
لجستیک معکوس
لجستیک معکوس به حمل و نقل کالا از مصرف کننده تا مرحله بازگشت به کارخانه اختصاص دارد. در این نوع تدارکات، کالاهایی که باید از مقصد تحویل گرفته و به مبدا بازگردانده شوند، مسیر خود را طی می کنند. این سیستم به دلایل مختلف از جمله ایرادات و خرابی محصول برای مرجوعی کالا می باشد. فرآیند برنامه ریزی، مدیریت و نظارت بر جابجایی کالا از پیشخوان تا انبار کارخانه بر عهده این سامانه می باشد.
لجستیک سبز
با توجه به آلودگی های زیست محیطی ناشی از صنایع مختلف به ویژه صنعت حمل و نقل، لجستیک سبز بر پیاده سازی سیستم مبتنی بر آسیب کمتر به محیط زیست تمرکز دارد. به عنوان مثال، همه شرکت های سبز از لجستیک سبز استفاده می کنند. در این نوع لجستیک از وسایل نقلیه ای استفاده می شود که آسیب کمتری به طبیعت وارد می کنند، مانند خودروهای هیبریدی یا الکتریکی. همچنین بهینه سازی جاده ها و عدم استفاده از وسایل نقلیه ای که دود تولید می کنند (مانند خودروهای دیزلی) در این نوع لجستیک بسیار مهم است.
لجستیک توزیع
لجستیک توزیع وظیفه حفظ تعادل بین تعداد، زمان و مکان تحویل کالا توسط سازنده و تقاضای آنها توسط مصرف کننده را بر عهده دارد. زمانی که محصول از خط تولید خارج شده و در انبار قرار می گیرد، از لحظه ثبت سفارش توسط مشتری و پردازش اطلاعات سفارش در سامانه انبار تا حمل و تحویل کالای سفارش داده شده به مصرف کننده، وظیفه فعالیت های فیزیکی و اطلاعاتی آن بر عهده لجستیک توزیع است.
لجستیک نظامی
از آنجایی که ارتش بدون منابع قدرتمند کاملاً بی دفاع است، لجستیک نظامی از نظر تاریخی برای رهبران نظامی اهمیت زیادی داشته است. افسران نظامی فرآیندهای تدارکات را مدیریت می کنند تا منابع به محل مورد نظر منتقل شوند و بهترین کارایی و عملکرد را در عملیات نظامی به دست آورند. نقش لجستیک نظامی به قدری مهم است که شکست بریتانیا در جنگ انقلابی آمریکا و شکست متفقین در جنگ جهانی دوم تا حد زیادی به این موضوع نسبت داده می شود.
لجستیک فوری
این اصطلاح در شرکت هایی که در بخش حمل و نقل و زنجیره تامین کار می کنند استفاده می شود. اگر به دلایلی در فرآیند تولید محصول تاخیر ایجاد شود یا یک بلای طبیعی رخ دهد، سیستم باید محصول را با سرعت بیشتری در طول زنجیره حرکت دهد. در این چرخه عوامل دیگری مانند دولت ها و سازمان های بشردوستانه با ظرفیت خود برای تسریع در حمل و نقل کالا به کمک شرکت های کشتیرانی می آیند.
لجستیک تجاری
این مفهوم زمانی معنا پیدا می کند که مشتری محصولی را به صورت غیر حضوری خریداری کند. در یک تعریف کوتاه و مفید، لجستیک تجاری به شرح زیر است: تحویل کالای مناسب، در زمان مناسب، در مکان مناسب، به مقدار مناسب، با قیمت مناسب به مشتری مناسب است. فرقی نمی کند که شرکت حمل و نقل خود را دارد یا این کار را به شرکت ثالثی سپرده است. فرآیند به این صورت است که پس از ثبت سفارش، چرخه تحویل محصول آغاز شده و پس از انجام عملیات پردازش، برای مشتری ارسال می شود. سیستم لجستیک دیجی کالا در ایران نمونه ای درخشان از لجستیک تجاری است.
لجستیک اضطراری
این لجستیک برای شرایطی است که در هر یک از فرآیندهای لجستیکی عادی به دلایل مختلف تاخیر ایجاد می شود و سازمان نیاز به سرعت بخشیدن به فرآیندهای تحویل، تولید و توزیع کالا دارد. لجستیک اضطراری بیشتر در صنعت حمل و نقل یا شرکت های زنجیره تامین استفاده می شود. در شرایطی مانند آنچه ذکر شد معمولاً سازمان های دولتی و سازمان های پشتیبان سعی می کنند در حد توان خود به سرعت بخشیدن به این سیستم کمک کنند.
لجستیک کلان
لجستیک کلان به معنای مدیریت و برنامه ریزی فرآیندها، منابع و عملیات بزرگتر و سیستماتیک تر در زمینه حمل و نقل، توزیع، ذخیره سازی و جابجایی کالا است. این مفهوم به مجموعه ای از فعالیت ها اشاره دارد که شامل کنترل و مدیریت تمامی مراحل از تولید تا مصرف در طول زنجیره تامین و توزیع می باشد. لجستیک کلان تلاش می کند از طریق برنامه ریزی دقیق، استفاده بهینه از منابع و هماهنگی مؤثر در سطح کلان، کالاها را به مقصد نهایی خود منتقل کند.این شامل تصمیمات استراتژیک مانند انتخاب مسیرهای حمل و نقل، تعیین مکان انبار، تخصیص منابع مالی و انسانی، مدیریت ریسک ها و پیش بینی نیازهای بازار در طول زمان است. به طور کلی لجستیک کلان با استفاده از استراتژی های بهینه سعی در افزایش کارایی در توزیع و انتقال کالا دارد و به کاهش هزینه ها و بهبود فرآیندهای تحویل و توزیع کمک می کند.
قوانین لجستیک
- محصول مناسب: محصول باید همان چیزی باشد که مشتری سفارش داده است و این یکی از الزامات اولیه برای ثبت سفارش از مشتری است. سفارش های ثبت شده نباید با محصولات دیگر مبادله شود.
- کیفیت مناسب: کیفیت محصول یکی دیگر از اجزای کلیدی در تدارکات است. استانداردهای مختلفی برای کالاهای مختلف وجود دارد که مشتری در ازای پرداختی که انجام می دهد، نیاز دارد. کیفیت یک محصول نباید باعث نارضایتی مشتری شود.
- مقدار صحیح: مقدار صحیح حجم سفارش مشتری است. دریافت کمتر یا بیشتر از مبلغ سفارش داده شده می تواند برای مشتری ناراحت کننده باشد.
- قیمت مناسب: قیمت مناسب مبلغی است که مشتری برای یک محصول یا خدمات می پردازد. قیمت مناسب به 6 قانون دیگر لجستیک بستگی دارد.
- مشتری مناسب: محصولات یا خدمات سفارش داده شده باید به دست شخصی برسد که به محصولات یا خدمات نیاز دارد. دریافت محصول یا خدمات به مشتری اشتباه باعث نارضایتی مشتری و شکست لجستیکی زنجیره محصول می شود.
- زمان مناسب: محصول مناسب باید در زمان مناسب تولید شود تا تقاضا را برآورده کند.
- مکان مناسب: مکان مناسب هفتمین عامل تدارکات است. اگر محصول مناسب به مکان اشتباه برسد، تقاضای مورد انتظار برای محصول را نخواهید دید.
اجزای اصلی لجستیک چیست؟
مدیریت ناوگان و انجام سفارشات
تدارکات: تهیه و خرید مواد اولیه و قطعات مورد نیاز
انبارداری: ذخیره و نگهداری موجودی کالا به صورت منظم
بسته بندی: بسته بندی محصول با توجه به نوع و شرایط حمل و نقل
حمل و نقل: جابجایی و حمل محصولات از مبدا به مقصد
توزیع: توزیع محصولات به مشتریان نهایی
اطلاعات: جمع آوری و پردازش داده های مربوط به عملیات لجستیکی
بازگشت مواد: بازگشت محصولات به سازنده پس از پایان عمر مفید
مزایای لجستیک استاندارد
- موجودی کمتر
- بهره وری بالاتر
- زمان تحویل کوتاهتر
- سود بالاتر
- پشتیبانی دقیق
- احترام بیشتر به حقوق مشتری
- در دسترس بودن سهام و مقدار مناسب موجودی (تعادل بین عرضه و تقاضا)
- امکان مشاهده و پیگیری رویدادها
- کاهش هزینه
- افزایش خدمات مشتری
- ایجاد مزیت های رقابتی
- تعامل نزدیک تر با تامین کنندگان
- ایجاد فرصت برای خرید مقادیر زیاد با قیمت کمتر