برنج به عنوان یکی از اصلی‌ترین اقلام غذایی در سفره ایرانیان، از اهمیت بالایی برخوردار است. با این حال، در سال‌های اخیر، واردات برنج به دلیل تغییر سیاست‌های وارداتی و نوسانات ارزی، با چالش‌های جدی از جمله ممنوعیت روبه‌رو شده است.
طبق آمارهای گمرکی، ایران سالانه به حدود ۳.۴ میلیون تن برنج نیاز دارد. با توجه به محدودیت‌های تولید داخلی، واردات برنج به عنوان مکمل اصلی برای تأمین نیاز بازار مطرح می‌شود. برآوردها نشان می‌دهد که برای از بین بردن شکاف میان عرضه و تقاضا سالانه حدود ۱.۱ تا ۱.۴ میلیون تن برنج باید وارد کشور شود.
اما قوانین واردات برنج چیست؟ واردات این محصول به چه مجوزهایی نیاز دارد؟ آیا با وجود تولید داخلی واردات برنج آزاد است؟
برای آشنایی بیشتر با شرایط و ضوابط واردات این محصول تا انتهای این مطلب با لجستیک ایرانیان دبی همراه باشید.
اخبار واردات برنج
اخبار اخیر از بازار برنج حکایت از افزایش چشمگیر قیمت برنج‌های وارداتی دارد. وزیر جهاد کشاورزی، محمدعلی نیکبخت، با هدف حمایت از تولیدکنندگان داخلی در زمان فصل برداشت، دستور ممنوعیت واردات برنج را از ۱۵ تیر تا ۱۵ آبان صادر کرده است. این تصمیم در حالی اتخاذ شده است که در سه ماهه اول سال جاری، ۲۸۷ هزار تن برنج وارد کشور شده بود.
بر اساس آخرین آخبار، دولت جهت حمایت بیشتر از کشاورزان تصمیم گرفته است تا خرید تضمینی برنج‌های پرمحصول را در دستور کار قرار دهد. همچنین، واردکنندگان را موظف کرده است به ازای هر مقدار برنج وارداتی، مقدار مشابهی از برنج داخلی را خریداری کنند. علاوه بر این، عوارضی بر روی برنج‌های وارداتی وضع شده تا از محل آن، طرح‌های افزایش تولید برنج در کشور اجرا شود. با توجه به این اقدامات، انتظار می‌رود تولید برنج داخلی افزایش یافته و بازار این محصول نیز بهبود یابد.
اما به عقیده بسیاری از کارشناسان ممنوعیت واردات برنج، در کنار افزایش تقاضا برای خرید برنج وارداتی، باعث کمبود عرضه و در نتیجه افزایش قیمت این محصول خواهد شد. ممنوعیت واردات برنج در ماه‌های اخیر، نه تنها بر قیمت برنج وارداتی تأثیر گذاشته، بلکه باعث کمیاب شدن این محصول در بازار می‌شود. برنج‌هایی که تا پیش از این به عنوان یک گزینه مقرون‌به‌صرفه در سبد خرید بسیاری از خانواده‌ها جای داشت، اکنون به دلیل افزایش قیمت و کمبود عرضه، به محصولی لوکس و کمیاب تبدیل شده است. این وضعیت، فشار اقتصادی قابل‌توجهی بر خانوارهای ایرانی، به ویژه اقشار کم‌درآمد وارد خواهند کرد.
مجوزهای مورد نیاز برای واردات برنج
برای واردات برنج مانند دیگر محصولات غذایی قوانین سختگیرانهای در نظر گرفته شده است و بدون رعایت این قوانین و ارائه مجوزها واردات این محصول امکان‌پذیر نیست. برخی از مهم‌ترین مجوزهای مورد نیاز برای واردات برنج عبارتند از:
- مجوز ارزی ازوزارت جهاد کشاورزی جهت تخصیص ارز
- مجوز فنی از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
- مجوز فنی از وزارت جهاد کشاورزی جهت اعلام تاریخ اعتبار
- واردات این محصول نیاز به ارائه شناسه کالا دارد
- دریافت مجوز استاندارد از سازمان استاندارد (جهت بررسی ویژگی‌ها)
آمار واردات برنج
در این بخش نگاهی به میزان واردات برنج در نیمه نخست سال 1403 و 12 ماهه سال 1402 می‌اندازیم. همانطور که در جدول‌های زیر مشاهده می‌کنید در شش ماهه نخست سال 1403 در مجموع 500 تن برنج به ارزش 559 هزار دلار از کشورهای هند، پاکستان، امارات، مناطق آزاد و تایوان وارد کشورمان شده است. در میان کشورهای صادرکننده برنج به ایران هندوستان با صادرات 279 تن برنج رتبه نخست را دارد.
کشور ارزش (دلار) وزن (کیلوگرم)
هند 311820148 279125680
پاکستان 173192879 156584979
امارات متحده عربي 60413928 54521240
مناطق آزاد 14159789 10283300
تايوان 213039 192000
مجموع 559799783 500707199
در سال 1402 نیز در مجموع 1305 تن برنج به ارزش 1 میلیارد و 117 میلیون دلار برنج وارد کشور شده است. هندوستان بزرگترین صادرکننده برنج به ایران بوده و نزدیک به 770 تن برنج به ارزش 673 میلیون دلار از این کشور به ایران وارد شده است. پاکستان، امارات متحده عربی، مناطق آزاد، مناطق ویژه، تایوان، تایلند و عراق نیز به ترتیب رتبه های دوم تا هفتم را به خود اختصاص داده‌اند.
کشور ارزش (دلار) وزن (کیلوگرم)
هند 770932147 673941560
پاکستان 410840555 336574986
امارات متحده عربي 80209011 71677656
مناطق آزاد 38577085 30843635
مناطق ويژه 3863148 2590840
تايوان 967792 984000
تايلند 551626 480000
عراق 44059 24250
مجموع 1305985423 1117116927
ارز واردات برنج
ارز مورد استفاده برای واردات برنج به ایران موضوعی است که به عوامل متعددی از جمله سیاست‌های تجاری دولت و نوسانات بازار ارز بستگی دارد. در سال‌های اخیر، به دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های ارزی، این موضوع با چالش‌هایی همراه بوده است.
در حال حاضر ارز مورد استفاده برای واردات برنج، ارز ترجیحی است. در رابطه با اختصاص ارز ترجیحی به واردات برنج اختلاف‌نظرهای بسیار زیادی میان بسیاری از نمایندگان دولت به خصوص نمایندگان استان‌های شمالی و جنوبی کشور وجود دارد. به اعتقاد نماینده قائمشهر این سیاست دولت، به شدت باعث کاهش انگیزه کشاورزان ایرانی برای تولید برنج می‌شود. زمانی که برنج وارداتی با قیمت پایین‌تری به بازار عرضه می‌شود، کشاورزان با مشکلات فروش محصول خود مواجه شده و متضرر می‌شوند.
از طرفی زمان پرداخت ارز ترجیحی به واردات برنج هم‌زمان با برداشت محصول کشاورزان ایرانی است. این امر باعث کاهش قیمت خرید تضمینی برنج از کشاورزان و افزایش سود واردکنندگان می‌شود. به گفته نماینده قائمشهر، حذف ارز ترجیحی برای واردات برنج می‌تواند به حمایت از تولید داخلی و کاهش واردات برنج بی‌کیفیت کمک کند.
اما نمایندگان استان‌های جنوبی نظر متفاوتی در رابطه با نحوه تخصیص ارز برای واردات برنج دارند. به اعتقاد آنها حذف ارز ترجیهی برای واردات برنج معیشت مردم را در استان‌های جنوبی سخت می‌کند. با توجه به اینکه قیمت برنج‌های وارداتی معمولاً پایین‌تر از برنج‌های تولید داخل است، بسیاری از افراد برای خرید برنج، به ناچار به سراغ برنج‌های خارجی می‌روند. اما با حذف ارز ترجیحی، قیمت برنج افزایش یافته و توانایی اقتصادی بسیاری از خانواده‌ها برای خرید این محصول اساسی کاهش می‌یابد.
مدارک لازم برای واردات برنج
برای واردات برنج به ایران، مانند هر کالای دیگری به مجموعه‌ای از مدارک و مجوزها نیاز دارید. این مجوزها بسته به نوع برنج وارداتی و قوانین و مقررات ممکن است متفاوت باشد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین مدارک مورد نیاز برای واردات برنج به ایران اشاره می‌کنیم:
- کارت بازرگانی معتبر
- بارنامه
- گواهی مبدا
- بیمه نامه
- پکینگ لیست
- مجوز از وزارت جهاد کشاورزی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
- اوارق ثبت سفارش تکمیل شده
- مجوز آنالیز به انضمام یک برگ تصویر آن
در نظر داشته باشید که بدون ارائه این مدارک واردات و ترخیص برنج از گمرک امکان‌پذیر نیست، بنابراین حتما برای دریافت این مدارک به خصوص مجوزهای واردات اقدامات لازم را انجام دهید.
مراحل واردات برنج به ایران
برای واردات برنج مانند هر محصول دیگری باید مراحل مختلفی را انجام دهید. در این بخش به صورت مختصر شما را با این مراحل آشنا می‌کنیم:
مرحله اول: انتخاب تامین کننده برای خرید عمده برنج
در اولین مرحله باید تعیین کنید که قصد واردات برنج از کدام کشور را دارید و به دنبال تامین‌کنندگان معتبر برنج در آن کشور باشید. به‌طورکلی باید بدانید که کشورهای هند، ویتنام، پاکستان، آمریکا، میانمار، چین، ایتالیا، برزیل و اروگوئه اصلی‌ترین صادرکنندگان برنج در جهان هستند. اما به دلیل تحریم‌ها واردات برنج از تمامی این کشورها امکان‌پذیر نیست و معمولا تجار و بازرگانان ایرانی از کشورهای هند، پاکستان، امارات، مناطق آزاد و تایوان برنج وارد می‌کنند.
پس از انتخاب تامین‌کننده از او بخواهید تا برای شما پیش‌فاکتور ارسال کند. حواستان باشد که در قرارداد فروش به تمامی شرایط از قبیل نحوه ارسال، زمان، شرایط فسخ و غیره اشاره شده باشد.
مرحله دوم: دریافت مجوز واردات
برای واردات قانونی برنج باید از سازمان‌های گوناگونی مانند وزارت بهداشت، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان استاندارد مجوز بگیرید. این مجوزها استاندارد بودن برنج‌های وارداتی را تایید کرده و از مهم‌ترین مدارک برای ترخیص برنج از گمرک است. بدون ارائه این مجوزها اجازه ترخیص به شما داده نخواهد شد.
مرحله سوم: ثبت سفارش واردات
حالا نوبت آن است که در سامانه جامع تجارت سفارش واردات کالا را ثبت کنید. برای ثبت سفارش باید وارد سامانه جامع تجارت شوید و در آنجا مدارک محموله وارداتی از قبیل پیش فاکتور و غیره را ثبت کنید.
مرحله چهارم: انتخاب روش حمل و نقل
در این مرحله باید مشخص کنید ارسال برنج به ایران از طریق کدام روش حمل و نقل بین المللی صورت گیرد. انتخاب روش حمل و نقل برای واردات برنج بستگی به مسافت و حجم محموله وارداتی دارد. معمولا برای واردات برنج از پاکستان روش حمل و نقل زمینی استفاده می‌شود. واردات از امارات نیز معمولا به روش دریایی صورت می‌گیرد. با توجه به وزن بالای محموله‌های وارداتی برنج همچنین قیمت بالای حمل هوایی، واردات برنج به روش هوایی چندان استفاده نمی‌شود.
مرحله پنجم: ترخیص برنج از گمرک
آخرین مرحله از مراحل واردات برنج، ترخیص از گمرک است. ترخیص برنج از گمرک، آخرین مرحله از مراحل واردات برنج است که با ارائه مدارک لازم توسط واردکننده آغاز می‌شود. پس از بررسی و تأیید مدارک، ارزش گمرکی کالا مشخص شده و هزینه‌های مربوطه پرداخت می‌شود. در صورت وجود هرگونه مغایرت یا نقص در مدارک، روند ترخیص متوقف شده و تا برطرف شدن مشکل ادامه پیدا نمی‌کند.
مراحل کلی ترخیص برنج از گمرک عبارتند از:
- ارائه مدارک و ثبت اظهارنامه گمرکی: واردکننده باید مدارک لازم را در سامانه EPL گمرکی ثبت و اظهارنامه گمرکی را ثبت کند.
- بررسی مدارک: کارشناسان گمرک صحت و تطابق مدارک ارائه شده با قوانین و مقررات گمرکی را بررسی می‌کنند.
- تعیین هزینه گمرکی: پس از تأیید مدارک، ارزش گمرکی و سایر هزینه‌ها محاسبه می‌شود.
- پرداخت هزینه‌های گمرکی: واردکننده باید مبلغ عوارض گمرکی و سایر هزینه‌ها را پرداخت کند.
- ترخیص کالا: پس از پرداخت عوارض و سایر هزینه‌های گمرکی، کالا از گمرک ترخیص شده و به انبار واردکننده یا مقصد نهایی ارسال می‌شود.
واردات برنج از هند
برنج هندی به عنوان یکی از بهترین کالاها برای واردات از هند شناخته می‌شود. این کالا به دلیل کیفیت بالا، دانه‌های بلند و پخت آسان، از محبوبیت زیادی در میان مصرف‌کنندگان ایرانی برخوردار است. با توجه به حجم بالای واردات، ایران به عنوان بزرگترین بازار هدف برنج هند شناخته می‌شود. در گذشته، مبادلات نفتی بین دو کشور، تسهیل‌کننده اصلی تجارت برنج بود؛ اما با تشدید تحریم‌ها، این روند با چالش‌هایی مواجه شد. با این حال، به دلیل سودآوری این تجارت، تجار ایرانی همچنان به دنبال راهکارهایی برای تداوم واردات برنج هندی هستند.
واردات برنج هندی به ایران نیازمند رعایت قوانین و استانداردهای مشخصی است. اخذ مجوزهای لازم از وزارت بهداشت و سازمان‌های استاندارد، تعیین قیمت مناسب و ترخیص کالا از گمرکات مجاز، از جمله این شرایط هستند. با وجود این، تحریم‌ها و مشکلات ارزی، چالش‌های جدی برای واردات برنج هندی ایجاد کرده‌اند. محدودیت‌های اعمال شده بر مبادلات مالی بین دو کشور، تأمین ارز مورد نیاز برای واردات برنج از هند را با مشکلات بسیار زیادی مواجه کرده است.
آمار واردات برنج نشان می‌دهد که هر ساله بیش از 600 هزار تن برنج از این کشور به ایران وارد می‌شود.
واردات برنج از پاکستان
پاکستان و ایران به عنوان دو کشور همسایه، روابط تجاری دیرینه‌ای با یکدیگر دارند. یکی از مهم‌ترین کالاهای تجاری مبادله شده بین این دو کشور، برنج است. ایران به عنوان یکی از بزرگترین بازارهای مصرف برنج در منطقه، به واردات این محصول از کشورهای مختلف از جمله پاکستان نیاز دارد. نتایج آمار واردات در سال 1402 و نیمه نخست سال 1403 نیز نشان می‌دهد که پاکستان یکی از اصلی‌ترین شرکای تجاری برای واردات این محصول است.
برنج پاکستانی به دلیل شباهت ظاهری و کیفی به برنج ایرانی همچنین قیمت مناسب‌تر، مورد استقبال مصرف‌کنندگان ایرانی قرار می‌گیرد. مرزهای جنوبی ایران، به ویژه سیستان و بلوچستان، به عنوان کوتاه‌ترین و کم‌هزینه‌ترین مسیر برای صادرات برنج از پاکستان به ایران شناخته می‌شوند. فرایند ترخیص محموله‌های برنج در این مرز نیز به نسبت سریع انجام می‌شود. بر اساس آمارهای موجود، سالانه بیشتر از 300 هزار تن برنج از پاکستان به ایران وارد می‌شود.
واردات برنج از امارات متحده عربی
امارات سومین تامین‌کننده اصلی برنج کشورمان است و هر ساله بخش عمده‌ای از برنج مورد نیاز کشور از طریق امارات تامین و به ایران وارد می‌شود. شاید مشاهده کشور امارات در میان کشورهای صادرکننده برنج به ایران برایتان عجیب باشد. درست است که امارات تولیدکننده برنج نیست اما یکی از اصلی‌ترین مراکز معاملات برنج در خاورمیانه شناخته می‌شود.
برنج‌های عرضه شده در کشور امارت معمولا از نظر کیفیت قابل قبول هستند و با استانداردهای بین‌المللی مطابقت دارند. از طرفی در بازار امارات می‌توان طیف گسترده‌ای از انواع برنج از کشورهای صادرکننده برنج مانند امریکا، اروگوئه، ویتنام، برزیل و غیره را پیدا کرد. علاوه بر این، بنادر و فرودگاه‌های پیشرفته دبی، امکان حمل سریع و ایمن برنج از امارات به ایران را فراهم می‌کنند.
همه این موارد امارات را به یکی از گزینه‌های محبوب برای واردات برنج به ایران تبدیل کرده‌اند. آمار واردات برنج نشان می‌دهد که هر ساله نزدیک به 71 هزار تن برنج از طریق این کشور به ایران وارد می‌شود.
تعرفه گمرکی واردات برنج
دانستن کد تعرفه گمرکی برنج برای واردات این محصول اهمیت بالایی دارد. این کد 8 تا 10 رقمی، به گمرک کمک می‌کند تا نوع برنج وارداتی را شناسایی کرده و میزان عوارض گمرکی قابل پرداخت را دقیقاً تعیین کند. در واقع، کد تعرفه مانند یک شماره شناسنامه برای کالا عمل کرده و اطلاعات کاملی را در مورد محصول وارداتی در اختیار مسئولان گمرک قرار می‌دهد.
کد تعرفه گمرکی برنج بسته به نوع برنج (سفید، قهوه‌ای، کامل، خرده و …) متفاوت است. به طور کلی، برنج در سیستم هماهنگ شده توصیف و طبقه‌بندی کالا (HS) تحت کدهای تعرفه زیر قرار می‌گیرد:
- 10064000: کد تعرفه گمرکی خرده برنج (حقوق ورودی %55)
- 10062000: کد تعرفه گمرکی برنج قهوه‌ای (حقوق ورودی %1)
- 10063020: برنج كامل سفید شده حتی صیقلی یا براق شده (حقوق ورودی %2)
کلام آخر
واردات برنج موضوعی است که در سال‌های اخیر با چالش‌های بسیار زیادی روبه‌رو شده است. با توجه به اهمیت استراتژیک برنج و نقش آن در تأمین امنیت غذایی، ضروری است که سیاست‌گذاری در حوزه واردات برنج با رویکردی جامع صورت گیرد. در این مطلب تلاش کردیم تا شما را با واردات برنج و قوانین و مقررات آن آشنا کنیم. امیدواریم این مطلب به شما کمک کند تا اطلاعات بیشتری درباره واردات این محصول به دست آورید.
در نظر داشته باشید که لجستیک ایرانیان دبی هیچ گونه خدماتی در زمینه واردات و ترخیص برنج ارائه نمی‌دهد. با این حال اگر می‌خواهید در زمینه واردات، حمل و نقل بین المللی و ترخیص اطلاعات بیشتری به دست آورید با کارشناسان در ارتباط باشید.
سوالات متداول
کدام کشورها برای واردات برنج تعرفه ترجیحی دارند؟
اتحادیه اقتصادی اوراسیا و جمهوری اسلامی پاکستان کشورهای دارای تعرفه ترجیحی برای واردات این کالا هستند.
حقوق ورودی واردات برنج چقدر است؟
حقوق ورودی در نظر گرفته شده برای این کالا بسته به نوع برنج متفاوت است. مثلا برای واردات برنج کامل سفیده شده، برنج قهوه‌ای و خرده برنج حقوق ورودی به ترتیب 2، 1 و 55 درصد تعیین شده است.
آیا واردات برنج آزاد است؟
از ۱۵ تیر تا ۱۵ آبان واردات برنج برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی ممنوع شده است. انتظار می‌رود پس از پایان یافتن این بازه چهار ماهه واردات برنج آزاد شود.
واردات برنج از چه کشورهایی است؟
ایران برنج مورد نیاز خود را از کشورهای مختلفی وارد می‌کند. هند، پاکستان و امارات اصلی‌ترین صادرکنندگان برنج به ایران هستند.