شیرخشک به عنوان یکی از محصولات استراتژیک صنایع غذایی، نقش مهمی در اقتصاد کشورها ایفا می‌کند. صادرات شیرخشک نه تنها می‌تواند ارزآوری قابل توجهی برای کشور به همراه داشته باشد، بلکه به توسعه صنعت لبنیات و ایجاد اشتغال نیز کمک شایانی خواهد کرد. ایران نیز با دارا بودن ظرفیت‌های تولید بالا در این حوزه، می‌تواند سهم قابل توجهی از بازارهای جهانی را به خود اختصاص دهد.
در این مقاله به بررسی چالش‌ها، قوانین و مراحل صادرات شیرخشک ایرانی می‌پردازیم. پس با لجستیک ایرانیان دبی همراه باشید.
انواع شیرخشک
شیرخشک یک محصول کاربردی و پرطرفدار است که از شیر تازه تهیه می‌شود. در فرآیندی خاص، آب شیر تبخیر شده و ماده خشک حاصل به شکل پودر درمی‌آید. این فرآیند نه تنها باعث افزایش ماندگاری شیر می‌شود بلکه حجم آن را نیز کاهش می‌دهد و حمل و نقل آن را آسان‌تر می‌کند.
پودر شیر در انواع مختلفی تولید می‌شود که هر کدام کاربرد خاص خود را دارد:
- شیر خشک اسکیم: این نوع شیرخشک، چربی کمتری دارد و معمولاً در صنایع غذایی و شیرینی‌پزی استفاده می‌شود.
- شیر خشک پرچرب حیوانی: این نوع شیرخشک، چربی بیشتری دارد و در تولید محصولات لبنی مانند خامه و کره استفاده می‌شود.
- شیر خشک پرچرب لبنی: این نوع شیرخشک، ترکیبی از چربی حیوانی و گیاهی است و در صنایع غذایی مختلف کاربرد دارد.
- شیر خشک دمینرال: این نوع شیرخشک، مواد معدنی کمتری دارد و در صنایع داروسازی استفاده می‌شود.
- شیر خشک دیلاکتوز: این نوع شیرخشک، لاکتوز ندارد و برای افرادی که به لاکتوز حساسیت دارند، مناسب است.
- شیر خشک نوزاد: این نوع شیرخشک، مخصوص تغذیه نوزادان است و از نظر ترکیبات، نزدیک به شیر مادر است.
تفاوت شیر خشک نوزاد و شیر خشک صنعتی
بسیار مهم است که شیر خشک نوزاد را با شیر خشک صنعتی اشتباه نگیریم. شیر خشک نوزاد، فرمولاسیون خاصی دارد و حاوی تمام مواد مغذی مورد نیاز برای رشد نوزاد است. در حالی که شیر خشک صنعتی، برای تغذیه بزرگسالان و کودکان بالای یک سال تولید می‌شود و نمی‌توان از آن برای تغذیه نوزادان استفاده کرد. همچنین شیر خشک صنعتی برای تولید طیف وسیعی از محصولات غذایی، دارویی و صنعتی به کار می‌رود.
میزان صادرات شیرخشک
براساس آخرین آمارها، در سال 1402 ایران موفق به صادرات 250 میلیون دلار شیرخشک به بازارهای هدف شده و در سال 1403 نیز تاحدودی ادامه پیدا کرده است. درواقع رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک صنعتی امسال اعلام کرد که تولید شیرخشک نسبت به مدت مشابه سال قبل 40 درصد افزایش پیدا کرده و حتی برخلاف روند معمول کاهش تولید شیرخام در فصل تابستان، امسال تولید شیرخام و در نتیجه شیرخشک با رشد 20 درصدی به بیش از 20 هزار تن در ماه رسیده است.
این در حالی است که مصرف داخلی شیرخشک ماهانه حدود 8 هزار تن برآورد می‌شود. این مازاد تولید منجر به انباشت بیش از 60 هزار تن شیرخشک در انبارهای کارخانه‌ها شده است. این وضعیت نه تنها قیمت شیرخشک را کاهش داده و به زیر نرخ تمام شده رسانده، بلکه چالش‌های جدی برای صنعت شیرخشک ایجاد کرده است.
علاوه‌بر نکات گفته شده، براساس آمار گمرک کاهش 7 درصدی در صادرات شیرخشک به وجود آمده و سه ماهه اول سال 1403، 10 هزار تن شیرخشک صادر شده است که مسئولین امیدوارند تا پایان سال به 150 هزارتن برسد.
در مجموع، صنعت شیرخشک ایران با چالش مازاد تولید و کندی صادرات مواجه است. اصلاح ارزش پایه صادراتی و توسعه بازارهای خارجی، از جمله راهکارهایی است که برای بهبود وضعیت این صنعت پیشنهاد می‌شود.
صادرات شیرخشک به چه کشورهایی است؟
ایران به عنوان یکی از تولیدکنندگان بزرگ شیرخشک در منطقه، سهم قابل توجهی از بازار صادرات این محصول را در اختیار دارد. عمده کشورهای مقصد صادراتی ایران، کشورهای همسایه مانند پاکستان، افغانستان، عراق، تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان هستند. همچنین، کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و سوریه نیز از جمله بازارهای هدف محصولات لبنی ایرانی محسوب می‌شوند.
براساس آمار موجود، حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد صادرات شیرخشک ایران به عراق و پاکستان اختصاص دارد و مابقی به سایر کشورها صادر می‌شود. این نشان می‌دهد که بازارهای عراق و پاکستان از اهمیت ویژه‌ای برای تولیدکنندگان شیرخشک ایرانی برخوردار هستند.
صنعت شیرخشک ایران با چالش‌های مختلفی از جمله رقابت شدید در بازارهای جهانی مواجه است. قیمت کنونی هر کیلوگرم شیرخشک در بازارهای منطقه‌ای بین ۱.۸ تا ۲ دلار است، در حالی که صادرکنندگان ایرانی مجبور هستند این محصول را با قیمت بالاتری به فروش برسانند. این اختلاف قیمت به دلیل برخی عوامل مانند هزینه‌های تولید، نرخ ارز و تعرفه‌های گمرکی است.
شرایط و مراحل صادرات شیرخشک ایرانی
صادرات شیرخشک به عنوان یکی از محصولات مهم کشاورزی و غذایی ایران، نیازمند رعایت قوانین و استانداردهای خاصی است. این فرآیند شامل شرایط مختلفی است که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:
کیفیت محصول: شیرخشک صادراتی باید مطابق با استانداردهای بین‌المللی و استانداردهای کشور مقصد باشد. این استانداردها شامل مواردی مانند میزان پروتئین، چربی، مواد معدنی، ویتامین‌ها و همچنین عدم وجود آلودگی‌های میکروبی و شیمیایی می‌شود.
بسته‌بندی مناسب: بسته‌بندی شیرخشک باید به گونه‌ای باشد که از محصول در برابر آلودگی، رطوبت و ضربه محافظت کند و همچنین اطلاعات لازم مانند نام محصول، تولیدکننده، تاریخ تولید و انقضا، ترکیبات و شرایط نگهداری بر روی آن درج شده باشد.
مجوزهای بهداشتی: شرکت تولیدکننده شیرخشک باید تمام مجوزهای بهداشتی لازم از جمله مجوز تولید، پروانه ساخت و گواهی‌های سلامت را دارا باشد.
ثبت‌نام در سامانه‌های گمرکی: شرکت صادرکننده باید در سامانه‌های گمرکی ثبت‌نام کرده و اطلاعات مربوط به محصول و مقصد صادرات را وارد نماید.
قرارداد صادرات: بین شرکت صادرکننده و واردکننده باید قرارداد صادرات منعقد شود که در آن کلیه شرایط فروش، حمل و نقل، پرداخت و سایر موارد مرتبط مشخص شده باشد.
بیمه صادرات: برای پوشش ریسک‌های احتمالی در طول حمل و نقل، توصیه می‌شود که کالا بیمه شود.
مدارک مورد نیاز: برای انجام تشریفات گمرکی و صادرات کالا، مدارک مختلفی مانند فاکتور تجاری، لیست بسته‌بندی، گواهی مبدا، گواهی بهداشت و قرنطینه و سایر مدارک مورد نیاز باید ارائه شود.
مراحل صادرات شیرخشک
- تولید و آماده‌سازی: شیرخشک با رعایت استانداردهای بهداشتی و کیفی تولید شده و برای صادرات آماده می‌شود.
- بسته‌بندی: محصول در بسته‌بندی‌های مناسب و مطابق با استانداردهای بین‌المللی بسته‌بندی می‌شود.
- انبارداری: محصولات بسته‌بندی شده در انبارهای مناسب نگهداری می‌شوند تا برای صادرات آماده باشند.
- ثبت سفارش صادرات: شرکت صادرکننده سفارش صادرات را در سامانه‌های گمرکی ثبت می‌کند و مدارک مورد نیاز را بارگذاری می‌کند.
- بازرسی: محصولات قبل از صادرات توسط بازرسان گمرک یا سازمان‌های استاندارد مورد بازرسی قرار می‌گیرند.
- صدور مجوز صادرات: پس از تایید مدارک و انجام بازرسی‌ها، مجوز صادرات صادر می‌شود.
- حمل و نقل بین المللی: بار از طریق مرزهای رسمی کشور به روش دریایی، هوایی یا زمینی صادر می‌شوند.
- تشریفات گمرکی: در گمرک تشریفات گمرکی همچون پرداخت عوارض گمرکی انجام شده و محصول روانه کشور مقصد می‌شود.
راهکارهای بهبود صادرات شیرخشک
اصلاح نرخ پایه گمرکی: کاهش نرخ پایه گمرکی می‌تواند به کاهش هزینه‌های صادرات و افزایش رقابت‌پذیری محصولات ایرانی در بازارهای جهانی کمک کند.
تسهیل روابط تجاری با کشورهای همسایه: تقویت روابط تجاری با کشورهای همسایه، به‌ویژه پاکستان، می‌تواند به افزایش حجم صادرات شیرخشک کمک کند.
توسعه بازارهای جدید: شناسایی بازارهای جدید در کشورهای آسیای میانه و آفریقا و تلاش برای ورود به این بازارها می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای صادرات شیرخشک ایجاد کند.
بهبود کیفیت محصولات: ارتقای کیفیت محصولات و استانداردسازی آن‌ها مطابق با استانداردهای بین‌المللی می‌تواند به افزایش اعتماد مشتریان و رقابت‌پذیری محصولات ایرانی کمک کند.
حمایت‌های دولتی: حمایت‌های دولت از تولیدکنندگان شیرخشک از جمله اعطای تسهیلات مالی و گمرکی می‌تواند به توسعه این صنعت کمک کند.
نتیجه گیری
صنعت شیرخشک در ایران با ظرفیت‌های بالایی همراه است و صادرات این محصول می‌تواند نقش مهمی در اقتصاد کشور ایفا کند و ارزآوری قابل توجهی به همراه داشته باشد. با این حال، رقابت شدید در بازارهای جهانی و وجود چالش‌های مختلف، نیازمند تدوین استراتژی‌های مناسب برای توسعه صادرات شیرخشک است.
سوالات متداول
مجوز صادرات شیرخشک چیست؟
•مجوز سازمان غذا و دارو
•گواهی استاندارد محصول از سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران (ISIRI)
•مجوز صادرات از وزارت صنعت، معدن و تجارت
•مجوز بهداشت از سازمان غذا و دارو
•گواهی مبدا
•گواهی سلامت محصول